Viêm da do tiếp xúc côn trùng – Cách xử lý, điều trị

Viêm da do tiếp xúc côn trùng là bệnh ngoài da xảy ra khi bị côn trùng cắn hoặc tiếp xúc với dịch tiết, nọc độc từ côn trùng. Bệnh thường gây tổn thương da ở mức độ nhẹ, có thể nhanh chóng thuyên giảm sau khi chăm sóc và điều trị tại nhà. Tuy nhiên nếu không chữa bệnh đúng cách, tổn thương da có thể lan rộng, lấn sâu và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.

Viêm da do tiếp xúc côn trùng là gì?

Viêm da do tiếp xúc côn trùng thể hiện cho tình trạng tổn thương da do bị côn trùng cắn, tiếp xúc với nọc độc hoặc những dị nguyên như dịch tiết, hóa chất, phấn hoa, nhựa mủ độc… có trên côn trùng. Tình trạng này thường xuất hiện sau khi bị cắn hoặc chạm vào côn trùng.

Côn trùng được xác định là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến bệnh viêm da tiếp xúc hình thành và phát triển. Khác với các dạng tổn thương da tiếp xúc thông thường, tình trạng tổn thương da do sự tác động của côn trùng thường phát sinh vào một số thời gian cụ thể. Cụ thể như sau khi thu hoạch lúa, giai đoạn chuyển mùa, thời tiết ẩm mưa nhiều…

Viêm da do tiếp xúc côn trùng chỉ tạo ra những thương tổn khu trú tại các khu vực có da tiếp xúc với côn trùng. Do đó bệnh thường có mức độ nhẹ, diễn biến không phúc tạp và dễ cải thiện. Tuy nhiên những triệu chứng xuất hiện trên da có thể kéo theo cảm giác ngứa ngáy, khó chịu, làm ảnh hưởng đến hoạt động sinh hoạt thường ngày và chất lượng cuộc sống.

Các loại côn trùng dễ gây viêm da tiếp xúc

Thông thường da chỉ có dấu hiệu sưng đỏ nhẹ sau khi tiếp xúc với nọc độc côn trùng. Tình trạng này sẽ thuyên giảm sau khoảng vài giờ. Tuy nhiên nếu tiếp xúc với các loại côn trùng có chứa pederin và axit phosphor trong nọc độc, da có thể dị ứng, phát ban, kích thích và nổi mụn nước.

Ngoài ra tổn thương da kèm theo những triệu chứng khó chịu cũng có thể bùng phát khi bạn tiếp xúc với các dị nguyên bám trên cơ thể côn trùng. Cụ thể như phấn hoa, nấm mốc, dịch tiết, mủ nhựa độc…

Một số loại côn trùng có khả năng làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm da tiếp xúc, bao gồm:

• Bướm đuôi vàng
• Kiến ba khoang
• Sâu ban miêu
• Bướm đêm
• Bướm đục thân lúa
• Ruồi Tây Ban Nha
• Bướm bụi.

Ở một số trường hợp, các loại côn trùng gây viêm da tiếp xúc cũng có thể khiến bệnh hình thành bằng cách tiết dịch trên mền gối, quần áo, giày dép, khăn lau và nhiều vật dụng cá nhân khác.

Dấu hiệu nhận biết bệnh viêm da tiếp xúc côn trùng

Những tổn thương da xảy ra do bệnh viêm da tiếp xúc côn trùng thường có hình thái điển hình, dễ nhận biết. Sau khoảng vài giờ tiếp xúc với dịch tiết hoặc nọc độc của côn trùng, da sẽ bắt đầu hình thành nhiều triệu chứng khó chịu sau:

• Tại những khu vực có da tiếp xúc với nọc độc và dịch tiết của côn trùng sẽ xuất hiện tổn thương.
• Trên da có những dải hoặc đốm ban đỏ, có kích thước và hình dạng không đồng đều. Ban da nổi cộm và có bề mặt gồ hơn so với các vùng da lân cận.
• Các bọng nước lớn và các nốt mụn nước nhỏ xuất hiện khi bề mặt ban.
• Bọng nước và mụn nước có kích thước từ vài mm đến vài cm. Triệu chứng này thường xuất hiện cùng với cảm giác đau rát, ngứa ngáy và khó chịu.
• Sau một thời gian, mụn nước có thể phát triển và trở thành mụn mủ chứa dịch đục.
• Đối với những trường hợp nhẹ, những tổn thương trên da có thể nhanh chóng vỡ, khô và lành (thường khoảng 3 -5  ngày).
• Đối với những trường hợp nặng, nọc độc và dịch tiết của côn trùng có thể khiến tổn thương da lan rộng, lấn sâu, gây lở loét, bọng mủ, chảy dịch và hoại tử.
• Đối với những trường hợp có tổn thương xuất hiện ở gần mắt, mí mắt có thể bị ảnh hưởng dẫn đến sưng húp. Trong trường hợp tổn thương xảy ra ở bẹn, hạch bẹn sẽ bị ảnh hưởng và thường có xu hướng sưng to kèm theo cảm giác đau đớn, gây khó khăn cho việc đi lại.
• Bệnh viêm da do tiếp xúc côn trùng xảy ra phổ biến ở vùng da hở như tay, mặt, chân và cổ.

Bên cạnh những tổn thương tại chỗ, bệnh viêm da do côn trùng còn có thể hình thành và phát triển thêm một số triệu chứng toàn thân. Cụ thể như:

• Kết quả thống kê cho thấy có khoảng 20% trường hợp xuất hiện dấu hiệu sốt, nổi hạch, cơ thể mệt mỏi và có cảm giác khó chịu trong 1 – 2 ngày đầu.
• Một vài trường hợp có thể nhận thấy các khớp gần vùng da tổn thương bị đau nhức.

Xử lý, điều trị viêm da do tiếp xúc côn trùng đúng cách

Viêm da do tiếp xúc côn trùng là bệnh lý da liễu xảy ra phổ biến. Bệnh có khả năng bùng phát mạnh ở một số thời điểm. Để phòng ngừa bội nhiễm và giúp tổn thương da mau chóng lành, người bệnh cần xử lý và điều trị đúng cách.

1. Rửa sạch da với nước muối sinh lý hoặc nước sạch

Sai khi tiếp xúc với dịch tiết hoặc nọc độc từ côn trùng, người bệnh nên sử dụng nước muối sinh lý để vệ sinh sạch sẽ vùng da tiếp xúc. Ngoài ra người bệnh có thể dùng nước mát rửa nhanh. Điều này sẽ giúp bạn làm dịu nhanh tổn thương và loại bỏ dị nguyên trên da.

Sau khi vệ sinh da bằng nước mát, bạn nên pha nước muối loãng hoặc sử dụng nước muối sinh lý chườm đắp hoặc ngâm rửa để làm dịu da. Trong trường hợp xử lý nhanh, nọc độc côn trùng sẽ bị loại bỏ. Từ đó làm giảm phạm vi và mức độ tổn thương da.

2. Sử dụng thuốc bôi ngoài

Ngay sau khi vệ sinh sạch sẽ vùng da bệnh, người bệnh có thể sử dụng một số loại thuốc bôi ngoài để giảm viêm, sát trùng, làm khô vùng da bị tổn thương. Cụ thể như:

• Hồ nước: Hồ nước là dung dịch dùng ngoài da được sử dụng phổ biến trong quá trình điều trị viêm da tiếp xúc. Dung dịch này có tác dụng sát khuẩn nhẹ, giảm viêm và làm dịu vùng da bị tổn thương. Hồ nước được chỉ định khi viêm da tiếp xúc mới bùng phát, dùng từ 1 – 2 lần/ngày.
• Dung dịch Jarish: Dung dịch Jarish là một loại thuốc bôi ngoài da có thành phần chính là Acidum boricum và Glycerum. Nhờ đó thuốc có tác dụng giảm sưng viêm, làm sạch da và ngăn ngừa bội nhiễm. Thuốc được sử dụng từ 1 – 3 lần/ngày.
• Thuốc mỡ kháng sinh: Sau khi những tổn thương trên da khô hoàn toàn, người bệnh có thể sử dụng một số loại thuốc mỡ kháng sinh như Gentrison, Eumovate, Fucicort để cải thiện tình trạng ngứa ngáy, giảm viêm và hạn chất xuất hiện tình trạng viêm nhiễm da.

Đối với những trường hợp bội nhiễm (nổi bọng mủ), bác sĩ chuyên khoa sẽ yêu cầu bạn sử dụng một số dung dịch có khả năng sát trùng cao như:

• Dung dịch Milian: Dung dịch Milian có thành phần là hoạt chất xanh methylen. Hoạt chất này có tác dụng sát trùng nhẹ, tác động và phá vỡ phân tử virus khi tiếp xúc với ánh sáng. Chính vì thế loại thuốc này thường được sử dùn để điều trị bệnh viêm da có mủ hoặc các bệnh viêm da xảy ra do virus.
• Thuốc tím: Kali permanganate là thành phần chính của thuốc tím. Thành phần này mang đặc tính oxy hóa cao có tác dụng tiêu diệt nấm và vi khuẩn trên bề mặt da. Đối với các trường hợp có tổn thương lan rộng, người bệnh có thể sử dụng loại thuốc này theo sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.

3. Sử dụng thuốc uống

Đa số trường hợp viêm da do tiếp xúc côn trùng có thể nhanh chóng thuyên giảm sau khi sử dụng các loại thuốc bôi ngoài da hoặc có thể tự thuyên giảm. Tuy nhiên nọc độc và tiết dịch của côn trùng có thể dẫn đến tổn thương da sâu. Ngoài ra tổn thương sẽ nghiêm trọng hơn ở những người có da mỏng, da nhạy cảm, hệ miễn dịch kém.

Đối với trường hợp này, người bệnh có thể dùng một số loại thuốc uống theo sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Cụ thể:

• Thuốc giảm đau: Thuốc giảm đau sẽ được đưa vào đơn thuốc điều trị khi bệnh viêm da tiếp xúc khiến cơ thể mệt mỏi, gây sốt nhẹ, nổi hạch và đau nhức. Naproxen, Acetaminophen, Diclofenac là những loại thuốc giảm đau thường được chỉ định.
• Thuốc kháng histamine tổng hợp: Để xoa dịu cơn ngứa và cải thiện tình trạng quá mẫn trên da khi tiếp xúc với côn trùng, người bệnh sẽ được chỉ định sử dụng một số loại thuốc kháng histamine tổng hợp như Diphenhydramin, Promethazin, Loratadin, Clorpheniramin…
• Thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh đường uống thường được chỉ định sử dụng cho những trường hợp viêm da tiếp xúc bội nhiễm. Loại thuốc này có tác dụng cải thiện tốt mức độ tổn thương da, ức chế vi khuẩn và phòng ngừa nhiễm khuẩn huyết.

Biện pháp chăm sóc da khi bị viêm da do tiếp xúc côn trùng

Trong quá trình điều trị bệnh viêm da tiếp xúc do côn trùng, người bệnh nên áp dụng đồng thời việc sử dụng các loại thuốc cùng với các biện pháp chăm sóc da như sau:

• Giữ vệ sinh da: Khi bị viêm da tiếp xúc, người bệnh nên tắm rửa mỗi ngày và vệ sinh những khu vực có da bị tổn thương bằng nước muối sinh lý từ 2 – 3 lần mỗi ngày. Hoạt động này sẽ giúp bạn thúc đẩy quá trình làm lành vết thương và làm giảm nguy cơ bị nhiễm trùng.
• Chườm lạnh: Biện pháp chườm lạnh có tác dụng cải thiện tình trạng sưng, viêm đỏ và ngứa ngáy tại vùng da đang bị tổn thương. Tuy nhiên biện pháp này chỉ nên được áp dụng khi tổn thương da chưa có bội nhiễm và mụn nước chưa vỡ.
• Một số thói quen khác: Người bệnh cần sử dụng trang phục thông thoáng, sạch sẽ, rộng rãi để  làm giảm nguy cơ ma sát lên da. Bên cạnh đó bạn cần hạn chế gãi, chà xát mạnh hoặc cào lên vùng da đang bị tổn thương.

Biện pháp phòng ngừa bệnh viêm da do tiếp xúc côn trùng

Bệnh viêm da do tiếp xúc với côn trùng thường không quá nghiêm trọng và không làm ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên những tổn thương da do bệnh lý này gây ra có thể khiến người bệnh luôn có cảm giác khó chịu, ngứa ngáy, bứt rứt và để lại sẹo.

Chính vì thế, việc làm giảm nguy cơ bùng phát bệnh là điều cần thiết. Để phòng ngừa bệnh viêm da do tiếp xúc với côn trùng, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp đơn giản sau:

• Vào những ngày thời tiết mưa nhiều hoặc nóng ẩm, người bệnh cần thường xuyên vệ sinh không gian sống, sử dụng thuốc xịt để tiêu diệt côn trùng, loại bỏ nấm mốc và bụi bẩn.
• Côn trùng thường bị hấp dẫn bởi ánh sáng và chúng hoạt động chủ yếu vào ban đêm. Do đó vào mỗi buổi tối, bạn nên kéo rèm và đóng cửa sổ để phòng ngừa trường hợp côn trùng bay vào trong nhà.
• Bạn cần tránh phơi quần áo vào ban đêm. Bởi côn trùng có thể bám vào quần áo, để lại dịch tiết và làm tăng nguy cơ tổn thương da khi bạn chạm vào.
• Giũ mạng khăn tắm và quần áo trước khi sử dụng.
• Để làm giảm nguy cơ tiếp xúc, người bệnh nên phun thuốc diệt côn trùng định kỳ.
• Sử dụng găng tay và mang ủng khi thu hái trái cây, rau và làm vườn.
• Vệ sinh da sạch sẽ sau khi tiếp xúc với mủ nhựa thực vật và côn trùng.

Viêm da do tiếp xúc côn trùng là một bệnh da liễu xảy ra phổ biến. Nếu áp dụng các biện pháp xử lý và chăm sóc đúng cách, những tổn thương trên da sẽ cải thiện rõ rệt sau 3 – 5 ngày. Đối với trường hợp bội nhiễm, da sưng đỏ, viêm và đau rát nghiêm trọng, người bệnh nên đến cơ sở y tế để được thăm khám và chỉ định điều trị với các phương pháp thích hợp.