Trào ngược dạ dày thực quản: Dấu hiệu nhận biết và Điều trị

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng dịch vị và thức ăn trong dạ dày trào ngược lên thực quản và khoang miệng. Bệnh lý này điển hình bởi triệu chứng nôn trớ, buồn nôn, đau thượng vị, nóng rát, ợ hơi và ợ nóng. Mặc dù ít gây nguy hiểm đến sức khỏe nhưng nếu không tiến hành điều trị, GERD có thể dẫn đến viêm loét thực quản, hẹp thực quản, Barrett thực quản hoặc thậm chí là ung thư.

Trào ngược dạ dày thực quản là gì?

Trào ngược dạ dày thực quản (Gastroesophageal Reflux Disease/ GERD) là thuật ngữ y tế đề cập đến tình trạng dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản và khoang miệng. Thông thường, tình trạng này có thể xảy ra do ăn uống quá no, ăn sát giờ ngủ hoặc vận động ngay sau khi ăn. Tuy nhiên trào ngược dạ dày được xác định là bệnh lý khi triệu chứng có tính chất lặp lại và tăng dần theo thời gian.

Bệnh có xu hướng khởi phát ở người thừa cân – béo phì, thường xuyên hút thuốc lá, sử dụng rượu bia và có thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Trào ngược dạ dày hầu như không gây nguy hiểm đến sức khỏe, tuy nhiên triệu chứng của bệnh có xu hướng kéo dài và dai dẳng. Vì vậy để kiểm soát bệnh lý này, cần kết hợp giữa chế độ chăm sóc và điều trị y tế.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày thực quản

Khi dung nạp thức ăn, cơ vòng thực quản trên và dưới có xu hướng giãn rộng để đưa thức ăn vào dạ dày và tá tràng. Sau đó, cơ vòng có xu hướng co thắt lại nhằm ngăn chặn dịch vị và thức ăn bên trong dạ dày trào ngược trở lại. Tuy nhiên ở người bị GERD, cơ thắt thực quản có thể bị rối loạn, dẫn đến tình trạng giãn bất thường và kích thích dịch vị trào ngược lên khoang miệng.

Các nguyên nhân có thể gây ra trào ngược dạ dày thực quản, bao gồm:

• Bất thường cơ thắt thực quản dưới: Rối loạn hoạt động của cơ thắt thực quản dưới là nguyên nhân chủ yếu gây GERD. Tình trạng này khiến dịch vị dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản và khoang miệng.
• Thoát vị hoành: Cơ hoành là cơ quan ngăn cách lồng ngực và ổ bụng. Thoát vị hoành xảy ra khi một phần của dạ dày nhô lên, đi qua cơ hoành và vào trong khoang lồng ngực. Tình trạng này làm phá vỡ cấu trúc giữa thực quản và dạ dày, dẫn đến hiện tượng suy giảm hoạt động cơ vòng và gây ra trào ngược dịch vị.
• Chậm làm rỗng dạ dày: Dạ dày tiêu hóa kém khiến thức ăn ứ đọng trong thời gian, từ đó làm tăng áp lực lên cơ vòng thực quản và khiến cơ quan suy yếu dần theo thời gian.
• Thực quản co thắt bất thường: Thực quản là cơ quan vận chuyển thức ăn từ khoang miệng xuống dạ dày và tá tràng. Tuy nhiên trong trường hợp thực quản bị rối loạn co thắt, thức ăn từ dạ dày có thể trào ngược lên cơ quan này và khoang miệng.
• Tăng áp lực ổ bụng: Áp lực ở ổ bụng gia tăng có thể gây sức ép lên dạ dày và cơ vòng thực quản dưới. Nếu tình trạng này kéo dài, dịch vị và thức ăn trong dạ dày có thể trào ngược trở lại khoang miệng. Tăng áp lực ổ bụng thường gặp ở người có khối u ở đường ruột, dạ dày, béo phì và phụ nữ mang thai.

Bên cạnh các nguyên nhân trực tiếp, GERD cũng có thể khởi phát do một số yếu tố rủi ro như:

• Ăn quá no hoặc ăn sát giờ đi ngủ
• Chậm nhu động ruột
• Ảnh hưởng của hormone thai kỳ và tăng áp lực ổ bụng do sự giãn nở của tử cung
• Béo phì
• Rối loạn mô liên kết do ảnh hưởng của bệnh xơ cứng bì
• Hút thuốc lá
• Ăn các loại thực phẩm và đồ uống khó tiêu
• Căng thẳng thần kinh kéo dài

Dấu hiệu nhận biết trào ngược dạ dày thực quản

Hiện tượng dịch vị và thức ăn từ dạ dày trào ngược lên thực quản và khoang miệng có thể gây ra các triệu chứng sau:

• Xuất hiện cảm giác nóng rát ở vùng xương ức và thượng vị, đặc biệt là sau khi ăn và nằm.
• Ợ nóng xảy ra sau khi ăn quá no, tập thể dục, nằm hoặc dùng thức ăn chứa nhiều axit. Triệu chứng này gây ra cảm giác nóng rát từ xương ức lan dọc lên vùng cổ. Ợ nóng giảm nhẹ khi đứng và nặng hơn khi nằm hoặc ngồi cúi ra phía trước
• Có cảm giác nóng và chua ở vùng cổ và miệng
• Miệng đắng, buồn nôn và nôn mửa
• Tức ngực
• Khó nuốt, nuốt đau
• Khàn tiếng
• Ợ hơi, ợ chua
• Đầy bụng, khó tiêu

Trong trường hợp GERD kéo dài, bạn có thể gặp phải một số triệu chứng như:

• Viêm thanh quản
• Ho mãn tính
• Viêm họng
• Hôi miệng
• Giảm chất lượng giấc ngủ (ngủ chập chờn, khó ngủ, ngủ không sâu giấc)

Bệnh trào ngược dạ dày có nguy hiểm không?

Trào ngược dạ dày thực quản là bệnh lý tương đối phổ biến và có thể khởi phát ở mọi lứa tuổi. Bệnh chủ yếu gây ra các triệu chứng khó chịu và ít khi đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe. Nếu chẩn đoán và điều trị sớm, hiện tượng trào ngược và các triệu chứng đi kèm sẽ được kiểm soát và thuyên giảm đáng kể.

Tuy nhiên ở những trường hợp không can thiệp điều trị, bệnh lý này có thể phát triển dần theo thời gian và gây ra các biến chứng nặng nề như:

• Viêm thực quản: Viêm thực quản là biến chứng thường gặp nhất của GERD. Trào ngược axit thường xuyên có thể ăn mòn và gây viêm niêm mạc thực quản. Trong trường hợp không điều trị, hiện tượng viêm có thể chuyển sang giai đoạn loét và tăng nguy cơ xuất huyết tiêu hóa.
• Hẹp thực quản: Tổn thương thực quản do axit dạ dày có thể kích thích hình thành mô sẹo. Sự xuất hiện của các mô sẹo làm thu hẹp không gian trong ống thực quản, gây gián đoạn quá trình vận chuyển thức ăn và làm bùng phát các triệu chứng liên quan hoạt động nuốt.
• Barrett thực quản: Barrett thực quản thường phát triển từ ổ viêm loét ở niêm mạc thực quản. Biến chứng xảy ra khi các mô bên dưới niêm mạc biến đổi bất thường. Các biến đổi này có thể dẫn đến tình trạng loạn sản và ác tính hóa tế bào.
• Ung thư thực quản: Ung thư thực quản là biện chứng nặng nề nhất của GERD. Biến chứng này thường xảy ra ở những trường hợp bị trào ngược dạ dày trong nhiều năm nhưng không can thiệp điều trị và chăm sóc.

Ngoài ra, triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày còn ảnh hưởng đến giấc ngủ, khả năng ăn uống và tâm sinh lý. Bên cạnh đó, tình trạng trào ngược kéo dài còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh răng miệng và hô hấp như viêm họng, viêm amidan, sâu răng, viêm thanh quản và làm bùng phát cơn hen.

Không thể chủ quan khi bị trào ngược – Hãy xử lý sớm để tránh biến chứng về sau

Chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản

Khác với viêm loét dạ dày và các bệnh tiêu hóa trên, trào ngược dạ dày thực quản hầu như không có tổn thương thực thể nên ít khi được chẩn đoán bằng nội soi. Kỹ thuật này chỉ có vai trò phát hiện các biến chứng như viêm loét, hẹp thực quản, Barrett thực quản, xuất huyết tiêu hóa,…

Một số kỹ thuật được áp dụng trong chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản:

• Thăm khám lâm sàng: Thăm khám lâm sàng là kỹ thuật chẩn đoán quan trọng đối với bệnh trào ngược dạ dày. Bệnh được xác định khi xuất hiện các triệu chứng điển hình như buồn nôn, ợ chua, trào ngược thức ăn lên vòm họng, ợ nóng, khó ngủ về đêm,…
• Nội soi: Trào ngược dạ dày chủ yếu khởi phát do rối loạn cơ vòng hoặc rối loạn co thắt thành thực quản nên hầu như không thể chẩn đoán qua nội soi. Kỹ thuật này chủ yếu được thực hiện nhằm phát hiện biến chứng do GERD gây ra.
• Chụp X-Quang: Chụp X-Quang được thực hiện nhằm phát hiện biến chứng loét và hẹp thực quản.
• Đo axit thực quản 24h: Đo axit thực quản 24h là kỹ thuật chẩn đoán quan trọng. Kỹ thuật này được thực hiện bằng cách đưa 1 catheter (ống thông y tế) vào mũi, xuống thực quản nhằm nhận cảm axit và ghi lại các đợt trào ngược. Ở người bị GERD, hiện tượng trào ngược xảy ra ít nhất 1 lần/ ngày.
• Đo vận động thực quản: Kỹ thuật này tương tự kỹ thuật đo axit thực quản 24 giờ. Đo vận động thực quản giúp xác định nguyên nhân gây trào ngược dạ dày có phải do rối loạn cơ vòng thực quản dưới hay không.
• Đo độ rỗng của dạ dày: Kỹ thuật này được thực hiện bằng cách dùng bữa ăn có chứa chất phóng xạ. Đầu nhận catheter được đặt trong dạ dày có thể đánh giá khả năng tiêu hóa thức ăn của cơ quan này.
• Test truyền axit: Mục đích của kỹ thuật này là xác định cơn đau tức ngực xảy ra do trào ngược, không phải do các vấn đề ở tim mạch. Bác sĩ sẽ đưa 1 catheter vào mũi có bộ phận nhận cảm axit và 1 đầu nối với máy ghi. Ở người bị GERD, truyền dung dịch axit vào có thể phát sinh cơn đau.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Hầu hết các trường hợp bị trào ngược dạ dày thực quản đều không khởi phát do tổn thương thực thể mà chủ yếu do rối loạn cơ năng. Vì vậy điều trị ưu tiên là thay đổi chế độ ăn, thói quen sinh hoạt và chỉ sử dụng thuốc hoặc can thiệp thủ thuật xâm lấn khi cần thiết.

1. Thay đổi thói quen

Thực tế cho thấy, thay đổi thói quen tác động tích cực đến tần suất và mức độ triệu chứng do trào ngược dạ dày thực quản gây ra. Do đó trước khi sử dụng thuốc, bạn nên thay đổi một số thói quen xấu và xây dựng lối sống lành mạnh.

• Nên nằm ngủ với gối cao và nghiêng bên trái có thể hạn chế hiện tượng trào ngược axit lên thực quản và khoang miệng.
• Không dùng các loại thực phẩm và đồ uống gây đầy bụng và khó tiêu như cà phê, rượu bia, sô cô la, nước ngọt có gas, thức ăn nhiều dầu mỡ, gia vị,…
• Tránh ăn uống sát giờ đi ngủ và giảm khối lượng thức ăn vào buổi tối để hạn chế áp lực lên cơ vòng thực quản dưới và hạn chế hiện tượng trào ngược.
• Nên nhai kỹ và ăn từ tốn để làm giảm áp lực lên thực quản và dạ dày. Đồng thời cần tránh vận động mạnh và nằm ngay sau khi ăn.
• Căng thẳng quá mức cũng có thể kích thích hiện tượng trào ngược. Do đó bạn nên kiểm soát căng thẳng với các biện pháp như giảm thời gian làm việc, ngủ đủ giấc, nghỉ ngơi điều độ, nghe nhạc, đọc sách và vui chơi.
• Nhiều nghiên cứu cho thấy, tiến triển của GERD có mối tương quan với cân nặng. Người thừa cân – béo phì thường có tần suất trào ngược thường xuyên và dễ phát sinh biến chứng. Vì vậy để kiểm soát bệnh, bạn nên ăn uống khoa học và tập thể dục thường xuyên để điều chỉnh cân nặng.

2. Sử dụng thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản theo phác đồ Tây y

Thay đổi lối sống có thể làm giảm mức độ và tần suất của hiện tượng trào ngược. Tuy nhiên để kiểm soát hoàn toàn triệu chứng của bệnh, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc điều trị trào ngược theo phác đồ kế hợp nhất định tùy theo thể trạng và mức độ bệnh của mỗi người. Những loại thuốc này đa số có tác dụng kháng viêm, giảm đau, giúp ngăn chặn triệu chứng để người bệnh dễ chịu hơn.

Một số loại thuốc Tây y điều trị trào ngược dạ dày thực quản thông dụng:

• Thuốc trung hòa axit: Thuốc trung hòa axit có khả năng trung hòa dịch vị dạ dày và được sử dụng sau khi ăn khoảng 1 giờ nhằm giảm đau thượng vị, nóng rát, ợ hơi, ợ nóng,… Một số loại thuốc trung hòa axit thường được sử dụng, bao gồm Calcium, Magnesium, Aluminum,…
• Thuốc kháng histamine H2: Nhóm thuốc này có khả năng giảm bài tiết axit bằng cách ức chế histamine ở thụ thể H2. Thuốc được sử dụng 30 phút trước khi ăn và trước khi ngủ nhằm làm giảm các triệu chứng do GERD gây ra. Một số loại thuốc kháng histamine H2 được dùng phổ biến, bao gồm Ranitidine, Famotidine, Cimetidine,…
• Thuốc ức chế bơm proton: Thuốc ức chế bơm proton có hiệu quả ức chế bài tiết dịch vị mạnh và kéo dài hơn so với thuốc kháng histamine H2. Nhóm thuốc này được dùng khi thuốc kháng histamine H2 không đem lại hiệu quả hoặc trường hợp bệnh đã phát sinh biến chứng. Các loại thuốc ức chế bơm proton thường được sử dụng, bao gồm Lansoprazole, Omeprazole, Pantoprazole, Esomeprazole,…
• Thuốc bao phủ niêm mạc dạ dày: Thuốc bao phủ niêm mạc (Gaviscon) có khả năng trung hòa dịch vị và tạo màng bảo vệ mô dạ dày, thực quản. Thuốc có tác dụng làm giảm các triệu chứng do trào ngược như khó tiêu, ợ hơi, ợ chua, ợ nóng, nôn trớ thức ăn,… Loại thuốc này được sử dụng sau khi ăn và trước khi đi ngủ để hạn chế trào ngược dạ dày bùng phát vào ban đêm.
• Thuốc kháng dopamine: Thuốc kháng dopamine (Domperidon, Metoclopramide,…) hoạt động bằng cách ức chế dopamine nhằm kích thích nhu động của ống tiêu hóa, rút ngắn thời gian làm rỗng dạ dày và thúc đẩy hoạt động chuyển hóa của ruột non. Thuốc được sử dụng nhằm làm giảm áp lực lên cơ thắt thực quản dưới và hạn chế tình trạng trào ngược. Nhóm thuốc này được dùng 30 phút trước khi ăn và trước khi đi ngủ.

Các loại thuốc điều trị trào ngược dạ dày thực quản đều có khả năng gây ra tác dụng phụ và rủi ro. Vì vậy cần kết hợp với chế độ chăm sóc và lối sống lành mạnh để hỗ trợ làm giảm triệu chứng và hạn chế nguy cơ lạm dụng thuốc. Trong những trường hợp thuốc Tây y vô hiệu, người bệnh nên chuyển hướng điều trị để có kết quả khả quan hơn.

Tham khảo: Chương trình VTV2 Vì sức khỏe người Việt đồng hành chia sẻ cách chữa đau dạ dày, trào ngược cùng Thạc sĩ chuyên khoa

3. Dùng Đông y chữa trào ngược dạ dày thực quản

Xuất phát từ những nhược điểm của Tây y và việc phát hiện những công thức, vị thuốc tốt trong điều trị các chứng đau dạ dày, giảm trào ngược, đội ngũ chuyên gia hàng đầu về YHCT tại Trung tâm Thuốc dân tộc đã bào chế thành công bài thuốc Sơ can Bình vị tán đặc trị bệnh dạ dày.

Hiện nay bài thuốc đang là giải pháp Đông y hiệu quả vượt trội, được tin dùng nhiều nhất trong điều trị trào ngược.

Khác với Tây y bao gồm nhiều loại thuốc có công dụng khác nhau, Đông y thường chỉ có một bài thuốc duy nhất và điều trị bệnh một cách tổng thể. Tất cả các thể bệnh cũng như nguyên nhân, triệu chứng đều có thể xử lý trong một liệu trình nhiều chế phẩm..

Sơ can Bình vị tán cũng là một bài thuốc Đông y như thế. Cách chữa này giúp đem lại hiệu quả tối ưu, triệt để và rút ngắn thời gian dùng thuốc để tiết kiệm chi phí và công sức cho người bệnh.

Kết nối ngay để nhận tư vấn liệu trình phù hợp nhất với tình trạng gặp phải

Giải pháp này xử lý trào ngược dạ dày dựa vào công dụng của các vị dược liệu có dược tính kháng sinh, tiêu viêm, bồi dưỡng rất mạnh như Bố chính sâm, Bạch thược, Chè dây, Ô tặc cốt, Lá khôi tía,…

Tất cả dược liệu phối hợp với nhau một cách hoàn hảo, giúp tiêu diệt vi khuẩn, làm lành các tổn thương trong niêm mạc, cân bằng dịch vị để giảm sản sinh axit. Từ đó hạn chế trào ngược, phục hồi chức năng tiêu hóa tốt hơn.

Với Sơ can Bình vị tán, người bệnh chỉ cần mất từ 1 – 3 tháng là có thể chấm dứt những phiền toái, mệt mỏi do trào ngược gây nên. Điều này đã được công nhận bằng thực tiễn điều trị khỏi của hơn 86% bệnh nhân từng tìm đến Trung tâm thăm khám. NSND Trần Nhượng là một ví dụ.

Hành trình chữa khỏi trào ngược dạ dày của Nghệ sĩ xuất phát từ cơ duyên gặp gỡ bác sĩ Tuyết Lan (Giám đốc chuyên môn tại Trung tâm) trong buổi chia sẻ tại chương trình VTV2 Vì sức khỏe người Việt, chủ đề chữa đau dạ dày bằng Đông y. Sau 3 tháng kiên trì dùng Sơ can Bình vị tán, NS đã khỏi hoàn toàn tình trạng bệnh này. Sự yêu mến và tin tưởng Trung tâm đã khiến NS giới thiệu đơn vị đến đông đảo bạn bè và người thân tìm đến điều trị.

Suốt nhiều năm qua, giải pháp này của Thuốc dân tộc đã giúp nhiều người lấy lại cuộc sống vui vẻ, hạnh phúc vốn có sau nhiều năm dài đằng đẵng sống chung với bệnh. “Tiếng lành đồn xa”, đây đã trở thành bài thuốc có lượng tìm kiếm đông đảo trên các trang mạng, được đưa tin nhiều nhất trên các phương tiện truyền thông, báo chí.

Điều đó xuất phát từ chính hiệu quả vượt trội trong xử lý bệnh và chất lượng dịch vụ thăm khám, chăm sóc. Đơn vị luôn được đánh giá cao về sự tận tâm, nhiệt tình, hết lòng đồng hành cùng bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị.

Người bệnh có thể yên tâm lựa chọn điều trị bài thuốc Đông y này để điều trị tình trạng trào ngược dạ dày vì bài thuốc đã được ứng dụng khoa học công nghệ để bào chế hiện đại hơn.

Hình thức dùng thuốc không khác biệt so với Tây y, Sơ can Bình vị tán có dạng cao, thuốc sắc sẵn và cả dạng viên hoàn. Điều này giúp người bệnh không cần phải đun sắc và có thể dùng thuốc đúng đủ theo liệu trình dù có bận rộn đến đâu.

Sơ can Bình vị tán được ứng dụng để điều trị cho hầu hết tất cả mọi đối tượng bị đau dạ dày, trào ngược thực quản. Bao gồm cả những đối tượng đặc biệt như người cao tuổi, trẻ em, người có thể trạng yếu, người từng điều trị nhiều bằng Tây y nhưng bệnh không khỏi,… và nhận về phản hồi rất tốt. Chưa có trường hợp nào xảy ra phản tác dụng hoặc có vấn đề phát sinh khi sử dụng thuốc.

Hiện nay Trung tâm đã mở rộng dịch vụ khám chữa cả ở Hà Nội – Quảng Ninh – Hồ Chí Minh và thăm khám online (dành cho bệnh nhân ở xa) nên sẽ thuận tiện và có thể đáp ứng tối đa nhu cầu của người bệnh.

Điều trị ngay – Khỏi bệnh sớm – Liên hệ để được hướng dẫn cụ thể hơn

4. Nội soi và phẫu thuật

Nội soi được cân nhắc khi xuất hiện biến chứng hẹp thực quản hoặc điều trị nội khoa thất bại. Một số kỹ thuật nội soi được áp dụng trong điều trị trào ngược dạ dày thực quản, bao gồm:

• Nong thực quản tại vị trí hẹp
• Tiêm chất sinh học vào vùng niêm mạc ở cơ vòng thực quản nhằm tăng trương lực
• Nội soi khâu cơ vòng thực quản dưới
• Sử dụng sóng radio nhằm kích thích hoạt động co thắt của thành thực quản và cơ vòng thực quản dưới

Ngoài nội soi, bác sĩ cũng có thể đề nghị phẫu thuật đối với những trường hợp đã xuất hiện biến chứng và không có đáp ứng tốt khi điều trị nội khoa.

Hiện nay phẫu thuật đối với bệnh trào ngược dạ dày thực quản gồm có 2 phương pháp chính:

• Phẫu thuật Nissen (Phẫu thuật bao đáy vị)
• Phẫu thuật đặt vòng Linx nhằm củng cố cơ vòng thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản là bệnh lý tiêu hóa khá phổ biến. Mặc dù không gây nguy hiểm đến sức khỏe nhưng triệu chứng của bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến giấc ngủ, hoạt động ăn uống và chất lượng cuộc sống. Vì vậy bạn nên chủ động thăm khám và điều trị sớm để giảm mức độ ảnh hưởng của bệnh và dự phòng các biến chứng nặng nề.